Historia whisky kołem się toczy!

Dzisiejszy artykuł chciałbym rozpocząć od podróży w czasie, od narodzin króla Jakuba II w 1633 roku, kiedy matką chrzestną w obrządku anglikańskim została Elżbieta Stuart, księżniczka szkocka i angielska, a także królowa Czech, zwana “zimową królową”.

Historia whisky kołem się toczy!

Syn Jakuba II, Jakub III ożenił się z Marią Sobieską, wnuczką króla Polski Jana III Sobieskiego i miał z nią dwóch synów. Starszy z nich, Karol, nazywany Bonnie Prince Charlie (śliczny książę Karolek), wywołał w 1745 roku powstanie w Szkocji, nazwane powstaniem Jakobickim. Jego szacunek do góralskich tradycji  oraz krwawe rządy korony angielskiej przyczyniły się do masowego poparcia powstania, do którego przyłączyli się także jakobici z Anglii.

Powstanie miało wielkie szanse powodzenia, jednak po pierwszych zwycięstwach i zajęciu Edynburga pojawiły się niesnaski w sztabie oraz dezercje ochotników, które odmieniły obraz pól bitewnych. Armia rządowa, wspierana posiłkami hanowerskimi nie tylko odparła kolejne ataki, ale i ruszyła w pościg za powstańcami. Decydująca bitwa, zakończona klęską Jakobitów, miała miejsce na moczarach Culloden Moor, niedaleko Inverness. Rannych dobijano, jeńców sprzedano na plantację w Ameryce, a za ocalałymi uciekinierami ruszono w pościg. Rozpoczęły się represje. System klanowy, narodowe stroje szkockie, posiadanie broni i język gaelicki zostały zakazane.

… walczący w ostatniej bitwie pod Inverness

Jednym z ochotników, biorących udział w powstaniu  był  Macrobbie (wymawiane Macrabbie), walczący w ostatniej bitwie pod Inverness.  Uciekając przed prześladowaniami, dotarł do Edynburga i zmienił nazwisko na Crobbie, pomijając przedrostek nazwiska, zdradzający jego lojalność i przywiązanie do katolickich Jakobitów.

W 1806 roku narodził się John Crabbie, wnuk walczącego w powstaniu Macrobbiego. Przejęcie po rodzicach warsztatu tapicerskiego specjalnie go nie interesowało, interesował go świat oraz produkcja i handel wyrobami alkoholowymi. W 1840 nabył w Leith, które w ówczesnym czasie znajdowało się na przedmieściach Edynburga ziemię, na której postawił destylarnię, by nieco później nabyć kolejną destylarnię w Haddington, na wschód od Edynburga, która jako jedna z pierwszych zainstalowała kolumnę destylacyjną (Coffey still).

Kiedy w latach 60’ XIX wieku natura dopomogła branży whisky, zsyłając na francuskie winnice plagę mszyc, rynek zaczął stopniowo zapominać o winie i brandy, koncentrując  swoje zainteresowanie na whisky. John Crabiie był na to przygotowany. Posiadając swoje destylarnie, kontrakty z 70 destylarniami szkockimi, od których kupował beczki oraz umowy z destylarnią Balmenach i Benrinnes na produkcję destylatu pod własne potrzeby, posiadał wystarczająco dużo, aby rozwinąć skrzydła. Z małego właściciela sklepu spożywczego, zajmującego się także mieszaniem różnych gatunków herbaty, stał się znaną osobą w branży whisky.

Znajomość z Andrew Usherem, uznawanym za pioniera whisky blendowanej oraz Williamem Sandersonem, twórcą blendu VAT 69 zaowocowała inwestycją w budowę destylarni grain, North British, produkującej już pod koniec XIX wieku 13 mln l czystego alkoholu rocznie.

Oprócz znanego na całym świecie wina i piwa imbirowego, produkowanego przez firmę Crabbie do lat 80’ zeszłego wieku w Leith, z początkiem XX wieku na rynku zagościła whisky blendowana Crabbie 8 i 12 yo. Były to wersje mieszane, składające się wg archiwów z 26 składników malt i 4 grain, cieszące się wielką popularnością i wyjątkową jakością.

Firma w latach 80’

Firma w latach 80’ została nabyta przez koncern Macdonald & Muir (później przemianowany na Glenmorangie Company), by w 2007 roku zostać odkupioną przez firmę Halewood International.

Nowy właściciel otworzył już w Edynburgu pierwszą destylarnię Chain Pier, która zajmuje się głównie badaniem i doświadczeniami nad różnego rodzaju odmianami jęczmienia, różnym charakterem destylatu czy eksperymentami z maturacją. W trakcie budowy jest także druga, położona w miejscu, które szczyci się swoim własnym kawałkiem historii. W miejscu tym, na początku XVIII wieku powstała i działała destylarnia Bonnington, zwana także The Leith Distillery, odkupiona w 1804 przez Johna Haiga.

Docelowo, bazując na czterech alembikach , jej moce produkcyjne wyniosą ok. 450 tys l rocznie.

Tymczasem, bazując na znacznych zapasach whisky, pozyskanej z licznych szkockich destylarni, firma Halewood International przywróciła pamięć legendarnego Johna Crabbie, wydając dwie podstawowe wersje whisky – Crabbie 8 i 12 yo. W odróżnieniu od oryginałów, nie są to whisky mieszane lecz single malt, które jednak wg zapewnień właścicieli, są tak blisko, jak to tylko możliwe, zbliżone paletą aromatów i smaków do pierwowzoru.

Crabbie 8 yo, to typowy przedstawiciel Speyside – pełen słodyczy, klimatu cukierni, ciast z rodzynkami i skórką pomarańczową. Natomiast starsza, dwunastoletnia siostra, to odmiana wytrawna, trawiasta, lekko ziołowa z domieszką nut dymnych, choć nie narzucających się naszym zmysłom, raczej nieśmiałych, delikatnie schowanych za kurtyną.

Już wkrótce John Crabbie zagości w Polsce.